Podobne
 
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

ocenie uczuciem sympatii lub zaufania, inne natomiast strachem lub respektem wobec
czyjegoś prestiżu. Tendencje te znajdują zdecydowany wyraz w poglądach dzieci.
86
51
UZASADNIANI? ZAKAZU KAAMSTWA
W postawie moralnej jednostki interesuje nas nie tylko, czy uznaje ona pewien zakaz lub
nakaz, lecz także dlaczego go uznaje lub odrzuca. Można np. uważać, że człowiek
powinien postępować zawsze uczciwie nie dlatego, że brak uczciwości wywołuje
niepotrzebne cierpienia innych ludzi, lecz dlatego, że psuje jednostce dobrą reputację i
naraża ją na niepowodzenie. O ile w pierwszym wypadku możemy mówić o orientacji
altruistycznej w postępowaniu, to druga jest zdecydowanie egoistyczna: ktoś
podporządkowuje się zasadom moralnego postępowania dlatego tylko, że jest to mu
wygodne i daje pewne korzyści.
Zagadnienie wpajania odpowiednich motywacji moralnego postępowania jest niezwykle
istotne w wychowaniu dziecka. Rodzice i wychowawcy powinni przykładać dużo wagi do
tego, aby dziecko rozumiało pewne zasady moralne, uznawało ich potrzebę i godziło się
z nimi wewnętrznie.
Powstaje pytanie, czy dzieci rozumieją zasadę prawdomówności. W jaki sposób ją
uzasadniają? Czy są zdolne już do tego, aby w pełni rozumieć jej sens i potrzebę?
Niewielu badaczy interesowało się dotąd tym zagadnieniem. Interesujące próby na ten
temat przeprowadziła w 1938 r. B. Sztejnberg w Lidzie. Badaczka ta stawiała grupie 455
dzieci z różnych klas szkoły powszechnej m. in. następujące pytanie: "Dlaczego kłamać
jest zle?" Odpowiedzi dzieci klasyfikowała według 7 wyodrębnionych rodzajów
uzasadnień.
I. nie Wiem;
II. odpowiedzi retoryczne;
III. motyw religijny;
IV. wzglÄ…d na karÄ™;
87
V. własna szkoda;
VI. wzglÄ…d na opiniÄ™;
VII. motywy altruistyczne.
Uzyskane dane liczbowe wykazują, że odpowiedzi "nie wiem" występują tylko w I i
częściowo w II klasie. Odpowiedzi retoryczne typu: "bo to grzech", "bo to brzydko" itp.
maleją systematycznie w przeciwieństwie do motywów al.truistycznych ("bo to szkodzi
bliznim", "bo z powodu kłamstwa ktoś może cierpieć"), których liczba wzrasta wraz z
wiekiem. Motywy religijne wzrastają do klasy V, a następnie zaczynają ilościowo spadać
na korzyść motywacji altruistyczne j. Wzgląd na opinię jest najczęstszy u dzieci z klas IV,
a potem znowu zaczyna stopniowo spadać.
W przeciwieństwie do wspomnianej autorki, która zastosowała tzw. otwartą formę pytań
polegającą na tym, że badanej osobie daje się całkowitą swobodę wypowiedzi, w
badaniach naszych zastosowaliśmy formę pytań zamkniętych. Polega ona na
podsuwaniu pytanemu szeregu możliwych odpowiedzi do wyboru. Forma ta posiada
swoje niewątpliwe braki, jednak w odniesieniu do badań nad dziećmi okazuje się
niekiedy bardzo korzystną. Stwierdzono bowiem, że na pytania otwarte wiele dzieci
odpowiada w sposób retoryczny, wyuczonymi przez wychowanie zwrotami. Tak np.
52
Sztejnberg stwierdza, że wiele dzieci na pytanie: "dlaczego kłamać jest zle", odpowiadało
nic nie znaczÄ…cymi zwrotami, jak: "bo to brzydko", "bo nie wolno", "bo tak siÄ™ nie robi" itp.
W badaniach naszych po pytaniu: "dlaczego nie należy kłamać?" podsuwaliśmy
badanym dzieciom do wyboru następujące możliwe odpowiedzi:
1) bo gdy się wyda, to kłamcy grozi wstyd;
2) bo ludzie mogą stracić do niego zaufanie;
3) bo popełnia grzech i może się dostać do piekła;
88
4) bo takie postępowanie martwi Pana Boga;
5) bo tylko tchórze mówią nieprawdę;
6) bo za kłamstwo grozi surowa kara;
7) bo miałby potem wyrzuty sumienia;
8) bo takim postępowaniem sprawia przykrość rodzicom i wychowawcom.
Następnie otrzymywało dziecko polecenie wypisania numerów tych przyczyn, które
uważa za najważniejsze.
W taki sposób zostało przebadanych ponad 2000 chłopców i dziewcząt z klas VI szkół
podstawowych rozsianych po całej Polsce. Ilościowy rozkład odpowiedzi dzieci
przedstawia poniższy diagram:
S2.8
KÅ‚amstwo martwi Boga
22.0
Kłamstwo spraw/a przykrość
3.6
2.5
r6,4
KÅ‚amstwo powoduje
utratÄ™ zaufania
53
1^,6
Kłamstwo naraża na wstyd
w
KÅ‚amstwo fest grzechem
8,0
Kłamstwo jest tchórzostwem
Ktnaraża na wyrzuty sumienia
54
Za kłamstwo grozi kara
CzÄ™stość podawanych przez dzieci motywacji, dla których nie należy kÅ‚amać (w °/«)
Jak widać, motywacja a Itru i styczna oraz religijna jest szczególnie częsta u dzieci.
Natomiast rzadko podają dzieci, że nie należy kłamać, gdyż grozi za to kara. W
motywacji religijnej na uwagę zasługuje to, że część dzieci kieruje się chęcią
niesprawiania przykrości Bogu, inna część natomiast pozostaje przy lakonicznym
stwierdzeniu, że kłamstwo jest grzechem. Względy utrzymania dobrych stosunków z
innymi ludzmi (niesprawiania
89
kłamstwem przykrości, niepodrywania zaufania) stoją więc ilościowo u dzieci na
pierwszym miejscu, potem dopiero następują inne względy, jak religijne i godnościowe.
I znowu wypada wspomnieć tylko, że preferencje dzieci do określonych uzasadnień
zakazu kłamstwa posiadają ścisły związek z środowiskiem dziecka oraz jego [ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • karro31.pev.pl
    •  
    Copyright © 2006 MySite. Designed by Web Page Templates