 |
 |
|
|
[ Pobierz całość w formacie PDF ] człowiekiem a historią, człowiekiem a materią. Zwiat współczesny to m i a s t o, m a s a, m a s z y n a. Dawna sztuka gardziła miastem, nowa będzie odkryciem jego piękna. Natchnieniem daw- nych artystów była kontemplacja problemów jednostki samotnej; nowi znajdą własne miejsce w twórczym ruchu mas (w masowych widowiskach, które zacierają granicę między aktorem a widzem). Skończył się lęk przed maszyną, skończył się czas dziecinnego podziwu dla niej. Maszyna powinna stać się sługą sztuki. (...) Zwiat dziesiątej muzy, świat kinematografu, dzwigany jest całkowicie przez maszynę , pisał Peiper w drugim numerze Zwrotnicy (1922), a przedrukowując ten tekst w książce pt. Tędy (1929), zwracał uwagę na nowe rezul- taty współdziałania maszyny i sztuki, jak słuchowisko radiowe czy fotomontaż. Jakie znasz inne przykłady postulowanego przez Peipera odnowienia sztuki przez maszynę . 42 Polska od dłoni do dłoni Podstawowe zadanie poezji nauczał Peiper polega na tym, by w człowieku nowych czasów rozognić miłość do nowości, którą sam stworzył . Niektóre jego wiersze spełniały ten postulat. Charakterystyczne pod tym względem jest Powojenne wezwanie. Czytając tę odę Peipera na cześć nowej Polski, zostajemy niemal wciągnięci do poszukiwania metafor, które by utrwaliły myśl o tym, że świat się zmienił nieodwracalnie! Skończyła się era walki, witaj ero pracy! Wygasły zródła agresji i bólu. Zwiat krwią zmył twarz . Nowy patriotyzm nie budzi już prymitywnych odruchów obronnych (oczy nie muszą szukać ojczyzny na nożu czy na zębie ), nie podsyca dawnych tęsknot imperialnych (wyrażających się w niegdysiejszych rojeniach o Polsce od morza do morza ). Polska była niegdyś od morza do morza dziś być musi od dłoni do dłoni. Słowo dłoń powtarza się tu kilkakrotnie. Jest narzędziem i symbolem pracy. Dzień dzi- siejszy to biały brusiarz , który ostrzy dłoń świata i na cegłach ją kładzie . Ludzie to mię- śnie, ramiona, dłonie: Krok rwie krok, / dłoń pcha dłoń . Wola pracy rozgrzewa niebo i ko- palnię, ogarnia żarem Bałtyk i fabryki. Jest tak gorąco. że można by zbudować świat z włosa a cóż dopiero z dłoni. Czyż należy się dziwić, że nastrój euforii jednakowo udziela się ludziom i przyrodzie? Przyroda pragnie służyć budowniczym. Słońce błaga, byście je zaprzęgli do pługa oznaj- mia awangardzista. Niezapisane arkusze ziemi czekają nowych piór . Ten wiersz chwalono za to, że był (jak na Peipera) jasny, zrozumiały. Obrazy nie hamują biegu idei, metafory nie są utrudnieniem dla przesłania moralnego. Dodajmy jednak od razu, iż z tego punktu widzenia Powojenne wezwanie należy do niezbyt licznych wyjątków. Spora grupa dzieł poetyckich Peipera wykraczała poza krąg tematyczny miasta, masy, ma- szyny . Zresztą temat nie był dla poety najważniejszym elementem tekstu: najważniejsze to o r g a n i z a c j a m a t e r i a ł u j ę z y k o w e g o, która stopniem sprawności i wynalazczości d o r ó w n u j e o r g a n i z a c j i n o w o c z e s n e g o ś w i a t a. Niezależnie od tego, o czym mówiły wiersze Peipera, ich j ę z y k p o e t y c k i był w dość powszechnym odczuciu nazbyt osobliwy (niektórzy mówili: dziwaczny). Kolejne pomysły papieża awangardy za- skakiwały i dezorientowały publiczność. Były trudne dla niejednego krytyka. Orzech do zgryzienia twardy: metafora awangardy ta fraszka celnie oddawała nastrój tych, którzy usiłowali rozgryzać wiersze Peipera. Oto powody, dla których normami artyzmu w poezji Peipera zajmiemy się nieco pózniej. W poszukiwaniu bardziej, by tak rzec, prostolinijnych form poetyckiej ilustracji awangardo- wych haseł zawrzyjmy najpierw znajomość z innym twórcą z kręgu Zwrotnicy : z Julianem Przybosiem. 43 Hasła Peipera wiersze Przybosia Wychowywany w rodzinie wielodzietnej Przyboś przeszedł trudną drogę dziecka chłopskie- go, któremu starczyło siły woli, by zdobyć wykształcenie i zostać pisarzem. Gdybym miał odpowiedzieć, co najwcześniej oddziałało na moją wyobraznię zwierzał się pod koniec życia, [ Pobierz całość w formacie PDF ] |